بررسی رابطه ریتم های بدن با هیجانات تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانش آموزان دختر مقطع اول راهنمایی منطقه 12 شهر تهران

الف . موضوع وطرح مسئله ( اهمیت موضوع و هدف ) : طی این پژوهش به بررسی رابطه بین ریتم های زیستی دانش آموزان دختر مقطع اول راهنمایی با هیجانات تحصیلی و عملکرد تحصیلی آنان پرداخته شد. منظور از ریتم های زیستی (چرخه های بدن)، چرخه های فراشبانه روزی و شبانه روزی ای است که با بازه های زمانی مشخص احساس، رفتار و عملکرد ذهن را تحت تأثیر قرار می دهند. این پژوهش متشکل از یک متغیر پیش بین شامل ریتم های زیستی در دو سطح فراشبانه روزی و شبانه روزی و دو متغیر ملاک شامل هیجانات تحصیلی و عملکرد تحصیلی بود. چرخه های بدن، تأثیر قابل توجهی در سازمان عملکرد ذهنی دارد. توجه به این تغییرات قابل ملاحظه اولین گام برای لذت بردن از توانایی های فردی است. نگرش بر تحقیقات گسترده و توجه به ریتم های بیولوژیکی و روانی یکی از اقدامات مهم برای استفاده بهینه از قابلیت های افراد و ارتقاء کیفیت آموزشی است و در نظر گرفتن زمان مناسب برای هر یک از عملکردهای تحصیلی بازدهی را افزایش خواهد داد. اگر معلم بداند نوسان های ریتمیک روی احساسات و عملکرد فرد تأثیر می گذارد و این ریتم ها می توانند از قبل قابل محاسبه باشند، بسیاری از برنامه ریزی ها ،اسنادها و برخوردهایش با دانش آموزان را با لحاظ کردن شرایط زمانی دانش آموزان اعمال می کند. بنابراین در این پژوهش بررسی گردید که آیا در زمان های مختلف عملکرد تحصیلی این دانش آموزان، میزان دقتشان و کارآیی حافظه کوتاه مدتشان تغییری می کند؟ و اینکه آیا دانش آموزان که تمایل دارند دیر بخوابند با آن ها که زود بیدار شدن را ترجیح می دهند در موارد فوق فرقی با هم دارند؟ و در یک کلام آنکه آیا می توان فعالیت های تحصیلی و هیجانات تحصیلی دانش آموزان را مرتبط با تغییرات زیستی شان دانست یا خیر؟ ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع ، چارچوب نظری وپرسشها و فرضیه ها : بر اساس جستجوهای انجام گرفته توسط محقق رابطه چرخه های بدن با دو فاکتور هیجانات تحصیلی و عملکرد تحصیلی ، نه تنها در ایران بلکه در جهان نیز بررسی نشده است و تنها تحقیقات پراکنده و مختصری به این مجموعه متغیرها در کنار هم پرداخته اند. ینابراین از آنجا که جای این عنوان در علم خالی بود، محقق را بر آن داشت تا با روندی آکادمیک و علمی به دنبال پاسخ پرسش هایی بگردد که تاکنون جواب واحد و منسجمی برایشان یافت نشده است و از اساسی ترین آن ها بررسی وجود یا عدم وجود رابطه ریتم های بدن با عملکرد تحصیلی و هیجانات تحصیلی است. معلمان در کلاس های درس از عملکرد متفاوت کلاس در روزهای مختلف و در ساعات متفاوت روز سردرگم می شوند. در برخی روزها و در برخی ساعات دانش آموزان برتر کلاس ساده ترین تکالیف یادگیری را نمی توانند انجام دهند، امید و اشتیاق یادگیری ندارند و حالاتی مشابه افسردگی را بروز می دهند. در ساعات مختلف روز نیز دیده شده است که گاهی میزان هشیاری، دقت، عملکرد حافظه و دیگر توانایی های تحصیلی دانش آموزان تغییر می کند. بعضی زمان ها میزان شور و توانایی بعضی از دانش آموزان در انجام فعالیت ها بیشتر است و با رغبت و شادمانی بیشتری به استقبال انجام فعالیت ها می روند و نکات آموزشی را سریع تر دریافت می کنند. زمان هایی از دوره آموزشی دانش آموز آرامش بیشتری دارد در حالی که گاهی اوقات ناآرام تر، نگران و مضطرب است، زودتر خسته می شوند و کمتر برای شنیدن حرف های معلم یا انجام فعالیت های درخواستی آن ها حوصله دارد. به نظر غمگین می رسد و نشاط مورد انتظار را بروز نمی دهد. در حالی که همین افراد در زمان هایی دیگر پرجنب و جوش، امیدوار و شاداب به نظر می رسند. همان اتفاقی که همه انسان ها تجربه اش کرده اند. روزهایی علیرغم خواب کامل و مفید تمایل دارند باز هم استراحت کنند، یا بی دلیل نگران و مضطرب و ناراحتند. در طول روز ساعاتی را با بازدهی بالا کار می کنند و ساعاتی دیگر دائماً در تلاشند تمرکز پیدا کنند و فعالیت هایشان را به خوبی انجام دهند اما گاهی فایده ای ندارد؛ و این ها ماجراهایی هستند که بارها تکرار می شوند. مطالعه و آگاهی یافتن از علل این وقایع، و اینکه چرا هر فصل در موعدی مقرر یا هر روز تقریباً در زمانی مشخص این اتفاق ها می افتد؛ در بهره وری بیشتر ما از زمان مفید خواهد بود و بر نوع تعاملاتمان اثر گذار است. تاکنون در حیطه فراشبانه روزی، سیکل های جسمی و ذهنی موضوع مورد مطالعه بسیاری از پژوهش ها بوده است. بررسی ها نشان داده که بیشتر سوانح کارخانه ها، تصادفات رانندگی، ناکامی های ورزشی و ... مربوط به روزهای بحرانی سیکل جسمی بوده است. در خصوص ریتم ذهنی نیز پژوهش هایی صورت گرفته است که در آن به بررسی تأثیر ریتم های فصلی بر عملکرد دانش آموزان در آزمون های هوش پرداخته اند. با وجود این که تحقیقات بی شماری در دو زمینه ریتم های ذهنی و جسمی انجام گرفته است، لیکن ریتم های هیجانی کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. این در حالی است که پژوهشگران معاصر هیجان ها را پایه و بنیاد رشد انسان و روابط او در نظر می گیرند. به همین دلیل بررسی عملکرد هیجانی دانش آموزان در ریتم های فصلی بخشی از موضوعات مورد بحث این پژوهش می باشد. علاوه بر این یکی از مشاجرات رایجی که شاید والدین و دانش آموزان به آن عادت کرده اند؛ بحث بر سر زمانبندی تحصیلی دانش آموزان است. ساعت خواب بچه ها، زمان درس خواندن و تفریح کردنشان و ... موضوع بسیاری از عدم تفاهم های والد و فرزندی است که به نظر می رسد سیکل شبانه روزی (سیرکادین) پاسخ مناسبی برای این گونه مشکلات داشته باشد. اما دانش موجود به آن نپرداخته و یا کمتر پرداخته است. دانشمندان علم کرونوبیولوژی بر این باورند که چنانچه بر رفتارهای خود و فرزندانتان دقیق شوید، به راحتی ساعت مناسبی را که بدن تمایل به خواندن (درس خواندن، کتاب خواندن، روزنامه خواندن و ...) دارد، پیدا خواهید کرد. برخی از دانش آموزان، معمولاً ساعات آخر شب و صبح زود را به درس خواندن اختصاص می دهند. اما تحقیقات حاکی از آن است که ساعات آخر شب و صبح زود در حرکت روزانه بدن خیلی از افراد، زمانی است که حافظه بلند مدت، قوه ادراک و یادگیری در بدترین حالت خود قرار دارد. بنابراین، این قاعده را نباید تعمیم داد و به بچه ها باید اجازه داد بر اساس ساعت بدن خود تصمیم بگیرند.آگاهی به مواردی از قبیل آنچه ذکر شد این ابهام ها را برطرف خواهد کرد که بالاخره دانش آموز چه ساعتی باید بخوابد، چه ساعتی درس بخواند و ... تا بازدهی بالاتری داشته باشد. بنابراین هدف از انجام این پروژه پاسخگویی به یک پرسش اصلی بود: آیا بین چرخه های بدن دختران مقطع اول راهنمایی با هیجانات تحصیلی و عملکرد تحصیلی آنان رابطه وجود دارد؟ به منظور بررسی این سوال ابتدا باید یک دسته بندی صحیح از متغیرها و سطوح آن انجام می گرفت. لذا ریتم های بدن بر اساس آنچه در منابع ذکر شده به دو گروه فراشبانه روزی و شبانه روزی دسته بندی شدند. در خصوص انواع جسمی و ذهنی ریتم های شبانه روزی تحقیقاتی صورت گرفته و آنچه مغفول واقع شده، چرخ? هیجانی است. این چرخه از ابتدای تولد فرد شروع به فعالیت کرده و با باز? 28 روزه دائماّ نوسان می کند. اینکه برخی روزها بی دلیل احساس اندوه می کنیم و برخی روزها بدون علت خاصی سرشار از نشاط و شادی هستیم را می توان به عملکرد دوره ای این چرخه نسبت داد. از طرفی عوامل هیجانی و عاطفی از فاکتورهای مهم موفقیت، پیشرفت و عملکرد تحصیلی محسوب می شوند که ممکن است گاهی تحت تأثیر چرخ? عاطفی قرار بگیرند. به منظور بررسی این رابطه لازم بود سوال فرعی ای تدوین گردد مبنی بر این که:آیا بین ریتم هیجانی فراشبانه روزی با هیجانات تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع اول راهنمایی رابطه وجود دارد؟ پاسخ به این پرسش بخش اول عنوان پایان نامه یعنی بررسی رابط? بین ریتم های زیستی و هیجانات تحصیلی را مطرح کرد. اما دومین متغیر وابسته که عملکرد تحصیلی است، به مولفه هایی از قبیل دقت، حافظ? دیداری، حافظ? کلامی و عملکرد ریاضی تقسیم بندی شد.بر اساس نوع ریتم های شبانه روزی انتظار می رفت هر یک از این مولفه ها تغییر کنند. نوع ریتم شبانه روزی در دو نوع صبح گاهی و عصرگاهی خلاصه شد.براین اساس رابط? نوع ریتم ها و هریک از مولفه های عملکرد تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت.تا پاسخ پرسش شبانه روزی مبنی براینکه آیا بین ریتم های شبانه روزی دانش آموزان دختر مقطع اول راهنمایی با عملکرد تحصیلی آنان رابطه وجود دارد؟ نیز بدست آید